Nổi giận đáng giá bao nhiêu?

Chúng ta thường gán mác giận dữ với những hành động xấu xa và bạo lực, nhưng đã bao giờ bạn nghĩ ta có thể hưởng lợi từ việc nổi giận nếu ta biết giận một cách đúng đắn hay chưa?

Việc “giận” mà mình muốn đề cập ở đây không đơn thuần chỉ là “giận dỗi” như cách GenZ chúng ta vẫn làm với người yêu của mình khi phật ý một chuyện gì đó.  Cơn giận mà mình muốn đề cập tới trong bài viết này là những cơn giận “thực sự” và có những ảnh hưởng “thực sự”.

Nguồn: Unplash.com

Khi nhắc đến người bạn tên Giận, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến tai tiếng của cậu bạn này. Bởi Giận là tiêu cực và Giận là không nên có, đáng bị bài trừ. Và thay vì kết bạn với Giận, chúng ta lại muốn làm thân với những người chị em họ hàng khác của Giận: như Vui vẻ, Hạnh Phúc và Lạc Quan cơ. Tiếp đó, đôi khi chúng ta tự cô lập sự giận dữ của bản thân, và cố tìm râ cách để kìm nén cơn giận vì cho rằng tức giận là xấu xí và sẽ gây ra những tổn hại không thể hàn gắn lại được. 

Mình cho rằng phản ứng của các bạn ở đây không có gì là sai cả. Giận dữ không nên giữ ngôi vương về cảm xúc. Song, giận dữ cũng không nên là tội nhân của hầu hết những sai lầm ta mắc phải. Kiểu “Ui tại lúc đấy giận quá nên mới vậy ó, xin lỗi nhé” – hay “Thôi không sao, lúc đấy mày giận quá mất khôn, tao thông cảm được”.

Bản thân chúng ta không có lỗi khi giận dữ. Bởi, song hành cùng Hỷ (Vui vẻ), Ái (Yêu), Ố (Xấu hổ), yếu tố Nộ (Giận dữ, cuồng nộ) vẫn luôn giữ một vai trò trong việc cân bằng và điều hoà cảm xúc của con người. Giận dữ cho ta cơ hội được giải phóng những chất chứa trong lòng, được tự do bày tỏ những quan điểm cá nhân và được sống đúng với những cảm xúc trong ta.

Nguồn: Unsplash.com

Song, những đại ý nói trên kia chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Trên thực tế, giận dữ còn khiến ta sống thoải mái và lành mạnh hơn, nếu ta biết nhìn nhận và thấu hiểu cơn giận của ta.

Thứ nhất, giận dữ giống như một cơ chế phòng thủ - bảo vệ ta khỏi những tác nhân nguy hại bên ngoài. Giận dữ giúp chúng ta thêm phần cảnh giác khi phải đối mặt với những mối đe doạ khác. Giống như cách loài mèo xù lông, loài chó gầm gừ mỗi khi đối diện với nguy hiểm, cách con người tỏ ra giận dữ như đang đưa ra một tín hiệu để đối phương biết mà dừng lại. Cơ chế phòng thủ này là hoàn toàn tự nhiên và được duy truyền lại như một kỹ năng thiết yếu để sinh tồn qua hàng triệu năm tiến hoá.

Tiếp theo, giận dữ còn giúp ta thư thái và bình tĩnh hơn. Nghe thì hơi “dở hơi bơi ngửa”, đúng kiểu “nghịch lí đời thường”, song điều này là thực. Rơi vào trạng thái đau đớn hoặc buồn bã cũng đồng nghĩa với việc chúng ta đang phải trải qua hai nỗi đau – nỗi đau về thể xác và nỗi đau về tinh thần. Cơn giận trong lúc này là vô cùng cần thiết, bởi nó giúp ta giải phòng được những cảm xúc nội tại mà ta đang nắm giữ. Thử lấy ví dụ nhé! Khi đau đớn do bị đập chân vào chân giường, bạn sẽ làm gì? Nở một nụ cười thật tươi và đi tiếp hay vừa xuýt xoa đau đớn, vừa văng ra vài câu “tục ngữ”. Chắc hẳn việc bày tỏ sự giận dữ ở cách thứ hai sẽ giúp ta cảm thấy dễ chịu hơn, và phần nào khiến bản thân chúng ta được xoa dịu. Sở dĩ cơn giận có được khả năng kì diệu này là bởi nó giải phóng những áp lực dồn nén trong ta. Đồng thời, khi tiếp nhận những tín hiệu về nỗi đau hay tổn thương, sự giận dữ kích thích ta nên có động thái để phản ứng lại những nhân tố ấy.

Nguồn: Unsplash.com

Chưa dừng lại tại đó, giận dữ còn giúp ta xử lý các vấn đề một cách gọn ghẽ và hiệu quả hơn. Lấy ví dụ đơn thuần từ những câu chuyện hàng ngày, giả dụ bạn và nhóm bạn của bạn có một dự án cực kỳ quan trọng phải hoàn thiện trước 12 giờ khuya và bây giờ đã là 10 giờ tối, công việc thì chỉ mới hoàn thành được phân nửa. Gọi điện thoại và liên lạc thì không một ai bắt máy. Mình cá rằng lúc đó bạn sẽ rất bực và hoảng loạn, vì đây là một dự án siêu siêu quan trọng ảnh hưởng đến sự thăng tiến của bạn. Song, như một phép lạ nào đó, cùng với "ngọn lửa" bừng bừng của cơn giận, bạn lao vào công việc, giải quyết từng vấn đề trong hai tiếng đồng hồ ít ỏi còn lại. Và kết quả là, bạn hoàn thiện dự án đó một cách xuất sắc với hiệu suất bằng tất cả nhóm bạn kể trên. 

Tất nhiên là cơn giận vẫn còn đó, và đám bạn sẽ không thoát khỏi trận lôi đình từ bạn. Song, sự giận dữ, trong hoàn cảnh này lại giúp bạn hoàn thiện được một việc mà bạn dường như không thể ngờ tới. Nó khuyến khích, thúc đẩy và khiến chúng ta làm việc với một tinh thần tập trung cao độ. Nó khiến ta vượt ra khỏi những giới hạn của bản thân và đạt được những điều ta luôn cho rằng không-thể. Và từ đây, cơn giận, dường như giúp chúng ta thoát khỏi những điều không dám, khích lệ ta hoàn thiện những ước muốn và mục tiêu mà ta vẫn hằng theo đuổi.

Tiếp đó, giận dữ còn giống như một cách mặc cả về cảm xúc, giúp chúng ta nhận được những điều chúng ta muốn. Lật lại ví dụ vui ở đầu bài viết, trong chuyện tình cảm, “giận” dưới hình thức “giận dỗi” giống như một "chiêu võ" để chúng ta mặc cả cảm xúc với đối phương. Ví như ý nghĩa hàm chữa trong câu nói: "Hôm nay, tôi hơi mệt, anh liệu hồn mà mua trà sữa cho tôi, không là tôi dỗi anh đến hết tuần đấy!" Trong tình huống này, sự giận dỗi sẽ khiến đối phương để tâm tới chúng ta nhiều hơn, sự chú ý cũng sẽ từ đó mà được thu hẹp lại ở những dòng tin nhắn, lời nói đầy ẩn ý của chúng ta. 

Và thế là, nhờ vào sự giẫn dỗi, ta nhận được một cốc trà sữa với mẩu note còn ngọt hơn cả trà “babe à, đừng giận anh nữa nha”. Một ví dụ đơn giản, nhưng lại thể hiện được một trong những giá trị của việc giận dữ. Tất nhiên, cái gì thái quá cũng không nên, chúng ta không thể liên tiếp cứ giận, rồi dỗi, hay thậm chí là gào thét và hét toáng lên khi không được đáp ứng những gì mà mình mong muốn. Nhưng khi được hiểu và áp dụng đúng thời điểm với một tần suất đúng đắn, giận dữ không xấu như ta vẫn quy chụp.

Nguồn: Unsplash.com

Ngoài ra, giận dữ còn giúp ta có một thái độ nhìn nhận đúng đắn về hai chữ “công bằng”. Khi gặp phải những cảnh bất công, tỷ dụ như con đánh mẹ, cháu đánh bà, hay những vụ xâm hại tình dục, chắc chắn trong cơ thể chúng ta sẽ xuất khởi một điều gì đó vừa sục sôi vừa bất bình. Ngay lúc đó, mode tức giận trong ta được bật lên nhằm đòi lại sự bình quyền cho những cá nhân yếu thế kia. Sự giận dữ khiến ta hiểu rằng, những hành động kể trên là trái với đạo đức, là xấu xa và đáng lên án. Đấy cũng chính là cách giận dữ cho ta nhận ra được ý nghĩa của hai chữ “công bằng”. 

Xét tới phương diện cá nhân, chúng ta thường “cáu tiết” khi bị khước từ một quyền gì đó, hoặc khi phải đối diện với sự nhục mạ, bất kính, thiếu tôn trọng, v.v từ một đối tượng nào đấy. Lúc này, sự giận dữ lại giống như một “kim chỉ nam”, giúp ta nhận ra được những gì ta đang gặp phải là tổn thương và thiếu công bình. Từ đó, cơn “tam bành” của ta sẽ giống như một lời cảnh cáo, một bộ lông xù của chú nhím mang tên “tôi”, rằng “Bạn chớ có đụng tới tôi một chút nào nữa. Liệu mà làm khác hoặc tôn trọng nhau một chút đi. Bằng không thì bạn sẽ phải trả một cái giá rất đắt đó.” Đến đây, có thể thấy rằng sự giận dữ không những giúp chúng ta tạo ra và thúc đẩy được những giá trị tốt đẹp, văn minh và cân bằng cho xã hội mà còn là một cách để đòi lại công bình cho chính chúng ta. 

Nguồn: Unsplash.com

Cuối cùng, giận dữ còn giúp ta thêm phần hiểu và trân trọng chính bản thân mình. Cơn giận cũng giống như một quả sầu riêng vậy. Với vẻ ngoài gai góc và một mùi hương “chẳng-mấy-dễ-chịu”, giận dữ thường không được người ta yêu thương cho lắm. Thay vào đó, chúng ta thường tìm cách để kiềm chế hoặc tránh né cơ giận ẩn sâu trong ta. Ta cho rằng, khi đem trái sầu riêng đó ra, người ta sẽ thêm phần ghét bỏ và không còn yêu thương ta như trước. Nhiều người con cho rằng, tức giận là yếu đuối, là không biết kiểm soát bản thân, là thô lỗ và cộc cằn. 

Song, trên thực tế, không phải ai cũng ghét sầu riêng, và thậm chí còn có người nghiện thức quả nặng mùi này. Nếu không thử, không ai có thể hiểu sầu riêng béo ngọt và đặc biệt đến thế nào. Điều đó cũng tương tự như nếu chúng ta không thử giận, không dành chỗ cho cơn giận, ta sẽ mãi không thể nào hiểu được giá trị của nó, cũng như giá trị của chính chúng ta. Tinh tế hơn, nếu ta hiểu cách vận hành của sự giận dữ, hoặc biết cách lần theo mùi hương “không mấy dễ chịu” của quả sầu riêng kia, ta thậm chí còn có thể tìm đến và giải quyết gốc gác của vấn đề khiến ta tức giận. Và sau khi những vấn đề được giải quyết, cuộc sống của ta, âu cũng thêm phần nhẹ nhõm và ý nghĩa hơn.

Nguồn: Unsplash.com

Kết lại, ngoài việc bảo vệ ta như một cơ chế phòng thủ vững chắc, giúp ta trở nên thư thái và bình tĩnh, giận dữ còn giúp ta xử lý vấn đề một cách hiệu quả và tự tin hơn. Ngoài ra, cơn giận còn đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng xúc cảm của mỗi cá nhân chúng ta, giúp chúng ta có được những điều mà chúng ta mong muốn; đồng thời, cũng là tiếng nói cho công bằng và đạo lí. Cuối cùng nhưng không thể không nhắc tới, giận dữ còn giúp ta sống được là mình hơn, được hiểu và trở thành một con người với sự nhẹ nhõm trong tâm hồn và xúc cảm.

Nếu được bộc phát trong một hoàn cảnh cụ thể, với đúng người, đúng thời điểm và đúng mực, cơn giận sẽ giống như một người bạn vô cùng hữu ích, giúp ta thêm trân trọng và yêu mến cuộc sống này hơn.

---

📢 Bài viết tuần tới: “Giận thế nào cho đúng?” 

---

Bài viết tham khảo:

1.     The Value of Anger: 16 Reasons It’s Good to Get Angry (2017)

Link truy cập: https://www.goodtherapy.org/blog/value-of-anger-16-reasons-its-good-to-get-angry-0313175